Senegal'in rengarenk dolmuşları: Car rapide

New York'un sarı taksileri ya da Londra'nın kırmızı otobüsleri gibi Dakar'ın sembolü haline gelen car rapideler, anahtarlıktan magnete birçok hediyelik eşyayı süslüyor, çeşitli boylarda maketleri satılıyor.

Günün ilk ışıklarında saat 04.00 civarı yola çıkan car rapideler, 2 kez şoför değiştirerek 02.00'ye kadar kadar kesintisiz hizmet veriyor. 50 ile 500 CFA (4-34 Türk lirası) arasında değişen ücretleriyle Dakar ve banliyölerinde toplu ulaşımda en çok car rapide tercih ediliyor.

• Fransa'da 1960'larda yük taşımacılığı için üretilen "Saviem-Renault SG2 Fourgon" 1975'te Senegal'e geldiğinde yepyeni bir çehre kazandı. Orijinalinde penceresi ve oturma yeri olmayan bu araçlar, zamanla şehrin vazgeçilmez bir parçası haline dönüştü.

Pencere ve oturma yeri eklenen, son aşamada ise boyanan dolmuşlar bugünkü "car rapide" ismini aldı.

Car rapide her ne kadar "hızlı araç" anlamına gelse de her köşe başında durarak yolcu aradığı için isminin tersine oldukça yavaş hareket ediyor.

• Bu araçları Dakar'ın sembolü yapan şey, kendine has rengarenk tasarımı ve üzerinde yer alan Volofça ifadeler. Mürîdî tarikatının kutsal kenti "Touba", Mürîdî şeyhi "Ahmadu Bamba", "elhamdullah" ve "merci mama" (teşekkürler anne) car rapide tasarımında en çok kullanılan kelimeler olarak göze çarpıyor.

Car rapide süslemelerinde teşekkür, şükür ve dinî anlatılar veya atasözleri sıkça tercih ediliyor.

"Bu ikonik araçları trafikten kaldırırsanız kent hafızasının çok büyük bir kısmını da çöpe atmış olursunuz"

Dakar ve banliyölerinde 60 yıldır yolcu taşıyan bu dolmuşlar, çevreyi kirlettiği gerekçesiyle yasaklanma riski taşıyor.

"Car Rapide Tours" girişiminin kurucusu Assane Niang'a, Dakar'ın simgelerinden biri haline gelen bu ulaşım aracının başkent açısından taşıdığı anlamı sorulduğunda, car rapide dolmuşlarının kent kimliğinin önemli bir parçası olduğunu belirten Niang, aynı zamanda bu dolmuşların Dakar'da neredeyse 24 saat çalışan tek ulaşım aracı olduğunu söyledi.

"Car rapide sadece toplu taşıma aracı değil, aynı zamanda Dakar denilince akla ilk gelen unsurlardan bir tanesi. Dakar'a gelen tüm turistler muhakkak car rapide fotoğrafı çekiyor hatta car rapide ile yolculuk yapmak istiyor."

Car rapide dolmuşlarının kentteki en ucuz toplu taşıma aracı olduğuna vurgu yapan Niang, gece çalışan birçok kişinin de yalnızca car rapide ile evine dönebildiğini aktardı.

Niang, çevreyi kirlettiği gerekçesiyle car rapide dolmuşlarının yasaklanma riskiyle karşı karşıya olduğuna dikkati çekerek şunları kaydetti:

"Car rapide bir ulaşım aracı olmasının ötesinde tekerlekli bir sokak sanatı. Her biri farklı şekilde boyanmış car rapidelere bakarak sahiplerinin hayata bakışını, dinini hatta annesinin adını bile öğrenebilirsiniz. Elbette çevreyi kirletiyorlar ancak daha çevreci motorlar kullanarak bu sorunu çözebilirsiniz. Örneğin İsviçreli bir şirket ile car rapidelerde güneş enerjisiyle çalışan motor kullanılmasıyla ilgili iletişim halindeyiz. Devlet bu tarz bir değişime ön ayak olabilir. Beni asıl ilgilendiren car rapide dolmuşlarının kültürel miras niteliği taşıması. Bu ikonik araçları trafikten kaldırırsanız kent hafızasının çok büyük bir kısmını da çöpe atmış olursunuz."

Niang, yetkililere bu araçların kültürel bir miras olarak korunması çağrısında bulunarak kirliliğe teknolojik çözümlerle çare bulunabileceğini, bu mirası yaşatacak iradenin ortaya konmasının önemli olduğunu sözlerine ekledi.