Ebeveynler dikkat: Çocukların dikkat eksikliği ve küçük şehirde yaşaması obeziteyi tetikliyor
GZT editörü Tarık Altun’un Forbes’tan derlediği habere göre; dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) tanısı konmuş kişilerin, küçük ve orta ölçekli şehirlerde yaşadıklarında obezite geliştirme riski önemli ölçüde artıyor. New York Üniversitesi Tandon Mühendislik Fakültesi ile İtalya Ulusal Sağlık Enstitüsü iş birliğinde yürütülen çalışma, ABD’deki 915 kentin sağlık ve nüfus verilerini karmaşıklık bilimi yöntemleriyle analiz ederek, kentsel ölçeklenme yasalarının DEHB ve obezite üzerindeki koruyucu etkisini gözler önüne seriyor.
“Çevre faktörü belirleyici”
Araştırmanın başyazarı Prof. Dr. Elena Rossi, “DEHB’ye bağlı dürtüsellik, bireyleri yüksek kalorili yiyeceklere yönlendiriyor ve planlama zorluğu fiziksel aktiviteyi kısıtlıyor. Ancak tüm bu etki, yaşadığımız şehrin sunduğu imkânlarla şekilleniyor” diyor. Araştırma ekibi, nüfusu arttıkça hem DEHB hem de obezite oranlarının kişi başına düşen değerler bakımından orantısız biçimde azaldığını saptadı.
Sublineer ölçeklenme yasaları
Karmaşıklık biliminden ödünç alınan “kentsel ölçeklenme yasaları”, bir şehrin nüfusu iki katına çıktığında belirli göstergelerin iki katından daha az artabileceğini veya azalabileceğini öngörüyor. Çalışmada, büyük şehirlerde bu yasağın obezite ve DEHB yaygınlığında koruyucu bir etki oluşturduğu vurgulandı.
Büyüklüğün sağlığa katkısı
Araştırma sonuçlarına göre, metropollerde; yeşil alan, yürüyüş ve bisiklet yolları, spor tesisleri ve ruh sağlığı hizmetlerine erişim imkânı daha yüksek. Yüksek eğitim düzeyi ve güçlü sosyal ağlar da sağlıklı yaşam alışkanlıklarının benimsenmesini kolaylaştırıyor. Küçük şehirlerde ise bu olanakların kısıtlı olması, DEHB’li bireylerde obezite riskini artırıyor.
Politika önerileri
Araştırmacılar, özellikle küçük ve orta ölçekli kentlerde obeziteyi düşürmek için şunları öneriyor:
DEHB tanısı ve takibi için ruh sağlığı hizmetlerine erişimin yaygınlaştırılması,
Parklar, yürüyüş/bisiklet yolları ve spor tesisleri inşa edilerek fiziksel aktivite olanaklarının arttırılması,
Sağlıklı gıdaya erişimin ekonomik açıdan kolaylaştırılması,
Toplumsal farkındalık ve eğitim kampanyaları düzenlenmesi.
Gelecek vaat eden araştırmalar
Çalışmanın gözlemsel veri analiziyle sınırlı olduğu hatırlatılırken, birey düzeyinde uzunlamasına araştırmaların, kentsel müdahalelerin DEHB’li bireylerin obezite riskine etkisini daha net ortaya koyacağı belirtiliyor.
Sonuç
DEHB ile obezite arasındaki ilişki yalnızca biyolojik veya davranışsal faktörlerden ibaret değil; yaşanılan kentin çevresel özellikleri de bu dinamiği güçlü şekilde etkiliyor. Bu nedenle, sağlık politikaları ve kentsel planlama stratejilerinin, DEHB’li bireylerin ihtiyaçlarına özel çözümler üretmesi önem taşıyor.
