Dijital mekânda mahremiyet
Teknoloji iletişimin hızlanmasını ve kolaylaşmasını sağladı. Fakat iletişimin hızlanması ile birlikte toplum içinde meydana gelen kuşak farklılıkları da hızlandı. Çocuklar iletişim kurmayı oyunlarla öğrenirken, teknoloji ile değişen oyun mekânları vasıtasıyla çocukların oyun içeriklerinde de değişiklikler meydana geldi.
Yetişkin bireyler de dijital mekânda kendileri gibi olma iradesini kaybettiler. Çünkü dijital mekânda görünür, bilinir ve tanınır olmak isteği öne çıktı. Tanınır, bilinir olmak için kullandıkları yöntem ve araçlarla mahremiyetin ihlâline sebebiyet vermekteler. Fizikî mekânın mahremiyet algısının dijital mekâna sirayet etmesi gerekirken, dijital mekânın mahremiyet algısı maalesef fizîkî mekâna sirayet etmeye başladı.
Mekân nedir?
Tam olarak tanımlanamamakla birlikte “oluşun meydana geldiği yer” olarak tanımlanmakta. (TDV) Kelimenin kökü “saygın bir yere sahip olmak” mânâsındaki mekâne masdarıyla da irtibatlı. Dolayısıyla insan mekâna mânâ vermekte. İnsan olmadan mekân mânâ ifade etmemekte.
O vakit, mekân “insan hayatında mânâ bulan alan, boşluk” şeklinde tanımlanabilir. Kullanım durumumuza göre mekânı, açık-kapalı, özel-kamusal gibi muhtelif sınıflara ayırabiliriz. Teknoloji ile birlikte bu sınıflamaya dijital mekân da dâhil olmuş oldu.
Fizîkî mekânda sorumluluklara sahip olan insan, dijital mekânla birlikte bu sorumluluğunu kaybetti. Benzer sorumluluk kaybını köyden kente göç ettiğinde de yaşamıştı.
Toplumlar iletişim şekilleri ile kültürlerini oluştururlar ve gelecek kuşaklara aktarırlar. Fakat dijital mekân küresel ölçekte bir değere sahip olmayan mekân meydana getirmekte. Mekâna anlam kazandırmak için kimlikte var olan mahremiyeti yok saymakta.
Mahremiyet nedir?
İnsanlık tarihi kadar eski bir kavram olan mahremiyet, “başkalarından saklanan, başkaları tarafından görülmesi, bilinmesi, duyulması istenmeyen, gizli” mânâsına gelen Arapça mahrem kelimesine getirilen -iyet- mastar ekinden türetilmiştir.
Mahrem olma durumu, mahremlik, bir şeyin gizli yönü, bir kimsenin özel yaşamına ilişkin “gizlilik” anlamına gelmekte. (Türk Maarif Ansiklopedisi)
Mahremiyet; hukuk, siyaset, psikoloji, sosyoloji gibi farklı disiplinler tarafından araştırılan bir kavram olmuştur. Her ne kadar kişiye sıkı surette bağlı bir kavrammış gibi görünse de topluma bakan yüzü de mevcuttur.
Bu konuda insanların gizli hallerinin araştırılması, dedikodu, laf taşımak gibi fiiller toplumun mahremiyeti ile ilgilidir. Televizyon ve sinemanın topluma ait mahremiyet algısının değişmesinde oynadığı rolün benzerini fakat daha şiddetlisini dijital mekân oynamaktadır.
Dijital mekânda;
• Özel alan ve kamu alanı arasındaki çizgi giderek kaybolmakta, mahremiyet algısı yok olmakta.
• Dijital mekânda tanınır olma isteği mahremiyet kaygısını bertaraf etmekte.
• Gözetlenmekten rahatsızlık duyan insan, gönüllü olarak gözetlenmeye rıza göstermekte.
• Sosyal medya platformları röntgencilik eğilimini desteklemekte.
İnsanın şeref ve haysiyetinin korunması için yapılan gönüllü paylaşımlara yaptırımlar getirilmeli. Mahremiyetin yalnızca cinsel, bedene has bir algı olmadığı, toplumun mahremiyetinin de bir o kadar ehemmiyetli olduğu unutulmamalı.
Toplumun mahremiyetinin korunması kamunun görevi olsa gerek. Mekâna insan anlam vermeli, dijital mekânın insana anlam vermesine izin verilmemeli.