Çölün ortasında, 52 yılda tamamlanan devasa sanat eseri

21 ŞUBAT 2025 , CUMA 10:00

Arazi Sanatı Heykeli: “CITY”.

Michael Heizer’in “City” adlı enstalasyonu, büyük ölçeği ve mekânsal kurgusuyla dikkat çekiyor. Yaklaşık 50 yıl süren bir çalışmanın ürünü olan bu çalışma, yalnızca fiziksel boyutlarıyla değil, kavramsal yaklaşımıyla da öne çıkıyor. Nevada Çölü’nün ortasında konumlanan eser, 2,5 kilometre uzunluğunda ve 800 metre genişliğinde bir alanı kaplıyor. Modern şehirlerin yoğunluğundan uzak bir mekânsal deneyim sunan “City”, durağan ve zamansız bir düzen içinde varlık gösteriyor.

Mimarlık ve sanatı bir araya getiren bu yapı, arazi sanatının (land art) en etkileyici örneklerinden biri olarak kabul ediliyor.

"City", sıkıştırılmış toprak, kaya ve betondan inşa ediliyor; şekillendirilmiş höyükler ve çöküntülerden oluşan geniş bir kompleksi oluşturuyor. Karmaşıklığı ve boyutlarıyla birçok antik törensel yapıyı anımsatmakla birlikte, formu modern bir şehrin merkezini veya çekirdeğini çağrıştırıyor. Esere 1970 yılında başlayan Sanatçı Michael Heizer, çalışmayı 2022 yılında tamamlıyor.

Bu piramitler, eserin geometrik ve mimari zenginliğini vurgularken, farklı açılarla adlandırılmış olmaları, eserle ilgili derin bir simetri ve oran duygusunu da yansıtıyor. Beton bir taban üzerine inşa edilen piramitler, büyük beton levhalarla dolu üçgen bir kutuya çıkıyor.

City projesi, Nevada’daki Great Basin’in izole bir vadisinde, vahşi doğayla çevrili bir bölgede yer alıyor.

Michael Heizer, ıssızlığı ve doğal çevresi nedeniylebu konumu özellikle seçiyor. Projede kullanılan malzemeler (kil, kum ve kaya), yerel ekosisteme zarar vermemek için minimum müdahaleyle toplanıyor. Eser, hem sanatçının bölgeyle olan kişisel bağını hem de doğayla uyumlu bir yaklaşımı yansıtıyor. 2015 yılında City ve onu çevreleyen alan gelecek nesillere de aktarılması açısından “Basin and Range National Monument (Havza ve Menzil Ulusal Anıtı)” olarak ilan ediliyor.

City’nin tahmini maliyeti 40 milyon dolar.

Bu arazi sanatı heykeli, Nevada merkezli kâr amacı gütmeyen "Triple Aught Foundation" adlı bir kuruluşa ait olup, bu kuruluş tarafından yönetiliyor. Ancak, 50 yıllık süreç boyunca birçok farklı kurum ve kuruluş da projeye katkı sağlıyor.

Heizer’in inşa için düşük değere sahip materyalleri tercih etmesinin ardında stratejik bir düşünce yatıyor. Sanatçının bu konuda yaptığı açıklama ise şöyle: "Yakın arkadaşım Richard Serra, inşa etmek için değerli bir malzeme olan çelik kullanıyor. Ama bunların hepsi eriyecek. Peki bunu neden düşünüyorum? İnkalar, Olmekler, Aztekler gibi eski uygarlıkların en değerli sanat eserleri yağmalandı, yok edildi ve altınları eritildi. City heykelimi mahvetmek için buraya geldiklerinde, onu yıkmak için değerinden daha fazla enerji harcamaları gerektiğini anlayacaklar."

Eleştirmenler, "City" eserini "bütünüyle sanat eseri" (Gesamtkunstwerk) olarak tanımlayarak, Mezoamerikan şehirleri ve yerli mezar höyüklerinin ölçeğini çağrıştırandünyadaki en büyük çağdaş sanat eseri olarak nitelendiriyorlar.

Heizer, antropolog ve arkeolog olan babasıyla birlikte ziyaret ettiği Mısır’ın yanı sıra, Amerika’daki antik şehirlerden de ilham alıyor.

City’nin inşasının bu kadar uzun sürmesinin birkaç farklı nedeni bulunuyor. Öncelikle, böyle büyük ve kişisel bir projeyi desteklemek için gereken büyük finansman, inşaat sürecinin yavaş ve düzensiz ilerlemesine yol açıyor. Bu nedenle eser zamanla parça parça inşa ediliyor. Heizer’in 1972-1976 yılları arasında oluşturduğu, eğimli ve yükseltilmiş formuyla dikkat çeken ilk komplekste, Mısır’daki Zoser Piramidi’nden esinlendiği görülüyor. 80’lerde devam ettiği ikinci kompleks ve sonraki eserlerinde de eski kültürlerden ilham aldığı söyleniyor.

Ulaşımın zorluğu ve konaklama imkanlarının sınırlı olması göz önünde bulundurulduğunda, devasa geometrik şekiller ve boşluklardan oluşan bu eseri ne kadar ziyaretçinin göreceği merakla bekleniyor.

Koruma anlaşmalarının bir parçası olarak, eser halka açık olup, sadece belirli günlerde çevrimiçi rezervasyonla ziyaret edilebiliyor ve ziyaretçiler, alana taşınıp oradan geri götürülüyor. Giriş, Nevada’daki Lincoln, Nye ve White Pine ilçelerinde yaşayanlar, aktif askerler ve gaziler için ücretsizken, diğer ziyaretçiler için ücret 150 dolar olarak belirtiliyor. Ancak yine de rezervasyon şartı bulunuyor. Önceden ayarlanmamış bir ziyaret potansiyel olarak tehlikeli görülüyor ve yasak kabul ediliyor.